Türkistan’dan Kosova’ya Bazı Atasözlerimiz… Taner Kotle


Toplam Okunma: 5275 | En Son Okunma: 24.11.2024 - 01:03
Kategori: Haberler

Priştine Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü 1.Sınıf Öğrencisi Taner Kotle’nin yazısı: …Kosova Türk Atasözlerine XVII yüzyıl derlemelerinde ve hatta “Divan-I Lügat-it Türk” gibi eserlerde de rastlıyoruz. Bu da Kosova Türklüğünün çok eskiden beri kullanıldığını ve Türk Dünyası atasözlerinin ortak bir kaynaktan çıktığını kanıtlamaktadır…XI’nci yüzyılda Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılan “Divan-ı Lügat-it Türk”te rastlanan atasözlerinden vereceğimiz birkaç örnek bu görüşü kanıtlamaktadır.

Türkistan’dan Kosova’ya Bazı Atasözlerimiz… Taner Kotle(*)

Türk Dünyasında atasözleri için çeşitli terimler kullanılmıştır XI’nci yüzyılla kadar olan dönemde, Türkçe eserlerde “Atasözü” anlamında “Sav” kelimesi kullanılmıştır. İslam’ın etkisiyle yazılan KUTADGU BİLİG’ de “Atasözü” terimi yerine “Mesel” kelimesi karşımıza çıkar…

Atasözleri ve Deyimler tarih boyunca Kosova Türkleri arasında çok önemsenmiş ve çok kullanılmıştır. Atasözleri ve Deyimleri yerinde kullanmak başlı başına bir hüner sayılmıştır. Kosova Türk Atasözlerinin büyük bir kısmı, insanlar arasındaki ilişkileri aksettiren örnekler oluşturmaktadır. Bunların arasında en çok saygınlık, namus, dürüstlük, doğruluk, iyi niyet, sabır, mütevazı ve alçak gönüllülük gibi konular üzerinde durulmaktadır.

Kosova Türk Atasözlerine XVII yüzyıl derlemelerinde ve hatta “Divan-I Lügat-it Türk” gibi eserlerde de rastlıyoruz. Bu da Kosova Türklüğünün çok eskiden beri kullanıldığını ve Türk Dünyası atasözlerinin ortak bir kaynaktan çıktığını kanıtlamaktadır.

XI’nci yüzyılda Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılan “Divan-ı Lügat-it Türk”te rastlanan atasözlerinden vereceğimiz birkaç örnek bu görüşü kanıtlamaktadır.

Örnek:

Damlaya damlaya cül olor, damlaciktan sel olor.
Birin birin ming bolur , tama tama köl olur.
Birer birer bin olur, damlaya damlaya göl olur.

Et tırnagtan ayrılmas
Etli tırngaklı adırmas
Et tırnaktan ayrılmaz

Kurt koyşosoni yemes
Böri kosnısın yimes
Kurt komşusunu yemez

Türkiye Türkçesi ile Kosova Türkçesi Atasözleri ve Deyimlerden de örnekler verebiliriz:

Aç touk cendisini ambarda cürür.
Aç tavuk kendini darı ambarında görür.

Besle kargayi çikarsin cüzüni.
Besle kargayı oysun gözünü.

Çogi zarar azi karar.
Çoğu zarar azı karar.

Denize düsen ilana sarılır.
Denize düşen yılana sarılır.

Türk Dünyasının farklı bölgelerinden de örnekler verebiliriz:

- Türkmenistan (Türkmen Türkcesi):
Yagşi söz yılanı hininden çıkarar.

Kosova Türkcesi:
İsla süz ilani deligınden çikarır.

Türkiye Türkcesi:
İyi söz ile yılan ininden çıkar.

- Özbekistan (Özbek Türkcesi):
Az bolsun, saz bolsun.
Az olson, paç olson.

Türkiye Türkcesi:
Az olsun, uz (öz) olsun.

- Türkmenistan (Türkmen Türkcesi):
Aval gızını urmasan, song dizını urarsın.

Kosova Türkcesi:
Kızıni dügmeyen, dizıni düger.

Türkiye Türkcesi:
Kızını dövmeyen dizini döver.

Yukarıda verdiğimiz örnekler, birbirine harfi harfine benzemeseler bile anlam bakımından aynıdırlar. Kosova Türk Atasözleri ve Deyimlerinin büyük bir kısmı Türk Dünyası ve özellikle (Türkiye) Anadolu atasözleriyle özdeştir.

Tarih boyunca değişen coğrafya, baskılar rejim değişiklikleri asimilasyon gibi çeşitli etkenlerden kaynaklanan bazı harf ağız farklılıklarının dışında bunların arasında hiçbir ayrılığın olmaması, bu örneklerin ayni kaynaktan geldiğinin ıspatıdır.

Biz burada Türk’ün Anayurdu Türkistan’daki Türkler, Anadolu Türkleri ve Kosova (Balkan)Türkleri arasındaki düşünce, his, görgü, ahlak gibi büyük Türkçü Gaspıralı İsmail’in dediği gibi: “Dil’de, İş’te, Fikir’de Birlik “ olduğunu Atasözleri ve Deyimleri ile ıspatlamış oluyoruz.
Hiçbir kuvvet bu güzel kültürümüzü ortadan kaldıramamıştır.

Aynı soyun çocukları ve ortak kültür birliğinin küçük bir misali olmaktadır Atasözlerimiz.
_____________________________________
(*) Priştine Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü 1.Sınıf Öğrencisi

Kaynakça:
Türkistan ile İlgili Makaleler (Kültür Bakanlığı/Ankara 1991-Türk Dünyası Edebiyatı-Çağatay Koçar
Makedonya ve Kosova Türklerince Kullanılan Atasözleri ve Deyimleri (Türk Dil Kurumu/Ankara 1997-Prof. Dr. Hamdi Hasan)
_______________________________
http://www.turkgundem.net/icerik/index.php?option=com_content&task=view&id=3907&Itemid=32




Hoşgeldiniz