Aynı Ezgi Kalıplarında Sözleri Farklı Köroğlu Havaları… Ercan Kılkıl


Toplam Okunma: 8527 | En Son Okunma: 21.11.2024 - 04:23
Kategori: Araştırma Yazıları, Türk Halk Müziği

Bu kadar büyük bir coğrafyada benzer ezgilerin benzer kurallara göre işlenmesi bir tesadüf eseri değildir. Köroğlu’nun yiğitleme, koçaklama, cengi ve mısri havalarının çoğunluğunda aynı ezgilerle karşılaşırız. Dinleyen kişi, bu havaların tamamında mertlik, gözü karalık, yiğitlik heybet, kahramanlık, korkusuzluk gibi duyguları yüreğinde hisseder…

Türkiye genelinde çalınıp söylenen Köroğlu havalarında en çok dikkat çeken konu, Köroğlu dizisi diye isimlendirilen müziğin birçok yörede seslendiriliyor olmasıdır. Ezgilerin gerek giriş ve gerek söz kısımları genellikle 7. derece olan SOL perdesinden başlamaktadır. Daha sonra 5. derece olan Mİ perdesinde kalıştan sonra karar sesi olan LA perdesine iner.

Bu kadar büyük bir coğrafyada benzer ezgilerin benzer kurallara göre işlenmesi bir tesadüf eseri değildir. Köroğlu’nun yiğitleme, koçaklama, cengi ve mısri havalarının çoğunluğunda aynı ezgilerle karşılaşırız. Bu havaların tamamında mertlik, gözü karalık, yiğitlik heybet, kahramanlık, korkusuzluk gibi duyguları dinleyen kişi yüreğinde hisseder.

Bu ezgilerde dikkat çeken başka farklılık ise, ritimsel farklılıklar olmasına karşın aynı ezgi kalıplarının kullanılmış olmasıdır. Örneğin; 6/8, 5/8, 2/4, 10/8 gibi ritim kalıpları kullanılmıştır. Fakat, aşıklar kendi yörelerinin karakteristiğini bozmayıp yöreye özgü ritimlerde seslendirmişlerdir.

Aynı ezgi kalıplarının farklı yörelerde icra edilmesinin sebebi ise, mertliği, cengaverliği ve coşkuyu tamamıyla yansıtan bu motiflerin kendi yörelerinde benimsenmesinden kaynaklanabilir.

Türkiye’de dikkati çeken bir konu ise, aynı ezgi kalıplarının farklı sözlerle kullanıldığı Köroğlu havalarının bulunmasıdır. Bu konu ile ilgili örnek verecek olursak;

- Yiğitler Silkinip Ata Binende

- Benden Selam Olsun Bolu Beyi’ne

- Tokat Ellerinden Aldım Bakırı

Bu üç ezgide aynı ritim olan 5/8 lik kalıptadırlar. Ezgiler aynı dereceden başlayarak benzer şekilde seyrini sürdürür. Bu ezgilerde farklı olan tek şey söz unsurudur. Fakat, üç ezginin de sözleri 11’li hece ölçüsünde Koşma’dır. Adeta birbirinin varyantı konumundadırlar.

Şimdi bu ezgilerin benzerliğini örnekleri ile gösterelim:

Bu ezgi Şarkışla yöresine aittir. Âşık Veysel Şatıroğlu’ndan derlenmiştir.(Yiğitler Silkinip Ata Binende):

1)

Bu ezgi Kastamonu yöresine aittir. (Benden Selam Olsun Bolu Beyi’ne) Âşık İhsan Ozanoğlu’ndan derlenmiştir.

2)

Bu ezgi de Köroğlu çeşitlemelerindendir. Bu ezgiyi Yavuz Top seslendirmiştir.(Tokat Ellerinden Aldım Bakırı):

3)

Bu ezgi Burdur İli ne bağlı Yeşilova’dan derlenmiştir. TRT sanatçısı Salih Urhan derlemiştir.(Köroğlu oyun havası):

4)

Bu ezgilerde kullanılan ritim 5/8 ( 2+3 ) dir. Bu ritm özellikle Köroğlu havalarının Anadolu’daki en yaygın bilinen ritmidir. TRT müzik yayınlarında, radyolarda ve plaklarda genellikle seslendirilen ve popüler olmuş türdür.

Sonuç olarak unutulmaya yüz tutmuş olan aşıklarımız bu geleneğin en önemli taşıyıcılarıdır. Fakat popüler kültürün olumsuz etkileri nedeniyle onlarda yavaş yavaş kaybolmaya yüz tutmuşlardır. Köroğlu havalarının icrasında çok önemli kaynak kişiler bu şekilde unutulmuştur. Bu çok değerli kültür ürünlerimizden biri olan Köroğlu havalarının irdelenmesi ve kuşaklara aktarılması sanırım en büyük temennimiz olacaktır.
__________________________________________
ERCAN KILKIL, Muğla Üniversitesi Müzik Anabilim Dalı




Hoşgeldiniz