Müzik Nöroteknolojisi: Beyin dalgasından besteye… Çev: Güner Or


Toplam Okunma: 3430 | En Son Okunma: 19.11.2024 - 09:01
Kategori: Araştırma Yazıları

“Bugün bestelerimi bilgisayarda yapıyorum, kalemleri piksellere değiştim” diyen L.J. Rich müzikal düşüncelerini beyninden doğrudan kayda geçirme hayalini aklından çıkarmamış…

Beyin dalgalarıyla nasıl müzik bestelenir?(*)

Laura-Jane Rich’in asıl işi BBC’de teknoloji muhabirliği… Bestecilik ikinci mesleği. Konservatuvar öğrenciliği yıllarında, boş bir kâğıda gözlerini dikip bakarak geçirdiği zamanlarda aslında asıl düşündüğü aklındaki müziği sayfaya aktarmak için kısa bir yol bulmak imiş.

“Bugün bestelerimi bilgisayarda yapıyorum, kalemleri piksellere değiştim” diyen Laura-Jane Rich müzikal düşüncelerini beyninden doğrudan kayda geçirme hayalini aklından çıkarmamış.

Rich, Plymouth Üniversitesi’nde müzikal hayalini gerçeğe dönüştürme umudu veren bir sistemi denemek üzere dizüstü bilgisayarın karşısına geçti.

Bu proje Profesör Eduardo Miranda’nın fikri.

İlgilendiği alana “müzik nöroteknolojisi” diyor.

Miranda’nın yarattığı cihaz elektrotlu bir başlık sayesinde düşünceleri okuyor, onları müziğe çeviriyor; bu geleneksel bestecilikten uzak bir dünya.

Profesör bu sistemi şöyle kullanmayı planladı:

Dört kişinin beyninden elde edilen düşünce okumasını alıp bir kuartete çaldırarak çıkan sonuca baktı. Miranda’nın “Activating Memory” isimli son bestesi bu fikirle ortaya çıkmış. Parça 9 Şubat’ta Plymouth’da gerçekleşen 2014 Çağdaş Sanatlar Müzik Festivali kapsamında icra edildi.

Rich bu performans öncesinde makineyi kullanmayı denedi ve BBC’nin teknoloji bölümünde deneyimlerini paylaştı.

Plymouth Üniversitesi’nden araştırmacı ve mühendis Joel Eaton, üzerinde metal elektrotlar ve kablolar bulunan başlığı giymesinde Rich’e yardımcı oldu. Eaton’ın söylediğine göre, başın arka kısmındaki ana elektrot görmeyle ilgili korteksten beyin dalgalarını topluyor. Diğer elektrotlar ise arka plandaki gürültüyü kesmeye yarıyor.

Cihazın çalışması için kullanıcının ekranda görünen dört damalı şekilden birine odaklanması gerekiyor. Farklı oranlardaki titreşimler ve her bir şekil, beynin görmeyle ilgili kısmının ortak bir elektrik sinyali yaratmasını sağlıyor. Sinyaller başlık tarafından toplanıp bilgisayara gönderiliyor. Cihaz en iyi, beynin kalan kısmı gevşediği zaman çalışıyor. Bunun için “aklınızı boşaltmanız” konusunda uyarılıyorsunuz. Beyindeki elektrik sinyalleri artıyor. Sonra bunlar dizüstü bilgisayara gönderiliyor.

Eaton Rich’e, ekrandaki şekle özel bir biçimde odaklanıp, sonra ilgisini dağıtarak bakmasını söylüyor.

Rich durumu şöyle özetlemiş: “Beynimi tazelemek için bazen ekrandan uzağa, geriye bakmak zorunda kaldım”

Gerekenleri yaptığında odaklandığı şekil, çello sanatçısının önündeki ekrana müzikal bir dizi gönderdi.

Sonra çellist önüne gelen bu dizi yardımıyla, Rich’in beyninde oluşturduğu müziği çaldı.

Rich yaşadığı deneyimin zorluklarını şöyle anlatıyor:

“Başlangıçta zordu. Cihaz çalışırken odaklanmak, ilgiyi dağıtmak ve rahatlamak gerektiği kadar çok fazla heyecan da yapmamak gerekiyordu; bu, sinyalin yaratılması için olumsuz koşullar meydana getiriyordu. Heyecanımı bastırmaksa hayli zor bir işti; çünkü konseptin tamamını o kadar heyecan verici bulmuştum ki…”

Rich sistemden, beynindeki müziği doğrudan yaratmasını beklemişti. Ancak durum düşündüğü gibi değildi. Besteyi doğrudan yapmak yerine, önceden hazırlanmış müzik dizileri arasında bir seçim yapılıyordu; kullanıcı besteciden ziyade bir aracı pozisyonundaydı.

Rich, beyin ve müzik kompozisyonu arasındaki doğrudan bağlantının daha etkili bir şekilde sağlanması konusundaki arzusundan bahsedince, Prof. Miranda bunun ilk başta etkileyici görünse bile bir süre sonra sıkıcı olacağı görüşünde. Sonuca tam olarak ulaşamamanın zorluğu Profesör Miranda’nın hoşuna gidiyor:

“İnsanlar bir şeyleri eliyle çalıştırmaktan zevk alır, bu süreci ortadan kaldırmayı istemem. Bestecilerin bunu belki farklı yoldan yapmasına yardımcı olacak harika araçlar geliştirmeyi istiyorum” diyor.

Fiziksel engeli olan insanlar bu arayüzden önemli ölçüde faydalanabilecek. Disiplinlerarası Bilgisayar Destekli Müzik Araştırmaları Merkezi (ICCRMR) laboratuvarının, daha önce locked-in sendromlu (bilinci yerinde olmasına rağmen bedenen neredeyse tamamen felç durumunda olan ve iletişimi göz hareketleri ile sağlayan) bir hastayla yaptığı deney olumlu sonuçlar verdi.

Buna rağmen, sistemi kullanmanın hiç de sanıldığı kadar kolay olmadığını söylüyor Rich. Laboratuvar deneyiminden şöyle bahsediyor:

“Tekniğe hâkim olmak olağanüstü zordu. Çellonun çalındığı süre boyunca, beyin okumalarımda belirgin bir şekilde azalma oldu. Jane’i (çellist) dinlerken, bir yandan da sistemi tekrar ayarlamak zorunda kaldık.”

Zorlu geçen iki saatin sonunda Rich güvenilir sinyaller yaratmayı başarıyor. Ona, iki saatin kısa bir süre olduğu, normalde bunun nasıl yapılacağını öğrenmenin birkaç günü aldığı söyleniyor.

Sonuç olarak müzikal motifler beyinden doğrudan aktarılmıyor. Ancak halihazırda bulunan motiflerin seçimi ekrandaki damalı şekillere odaklanmayla sağlanıyor. Yine de Rich umudunu saklı tutuyor ve yaşadığı deneyimden duyduğu heyecanı şöyle aktarıyor:

“Şu an mevcut olan Beyin-Bilgisayar-Müzik Arayüzü’nün (BCMI) sınırlılığı ve zorluklarına rağmen, kafamın içinde olan şeyi görmek bende tuhaf bir bağımlılık yarattı. Teknolojinin nasıl gelişeceğini görmek için sabırsızlanıyorum. Bu kadar odaklanmadan sonra yorulmuş olsam da, ekrana saatler boyu sevinçle gözlerimi dikip bakabildim. Fakat müzisyen ayrılmak zorundaydı ve yemek hazırdı. Böylece fişi çekmek zorunda kaldım. Beste yapmaya geri dönme zamanı, tabii ki modası geçmiş yolla.”(1)
_____________________________________________________
(1) Kaynak: L. J. Rich, “How to compose classical music with your brainwaves?”,
BBC Technology News, http://www.bbc.co.uk/news/technology-26081451
(*) Hazırlayan: Güner Or
http://www.bilimvegelecek.com.tr/?goster=2149




Hoşgeldiniz