Yeni derlenmiş iki türkü… Dr. Serkan Çelik*


Toplam Okunma: 7506 | En Son Okunma: 19.11.2024 - 10:41
Kategori: Türk Halk Müziği

1926’dan 1971 yılına değin aralıklı olarak süren resmi derleme gezilerinden bu yana oldukça düşük seviyede devam ettirilen türkü derleme çalışmalarının bugün kişisel araştırmalarla gerçekleştiği görülmektedir. İki türküyü içeren bu derlemelerden biri Ege Üniversitesi Devlet Türk müziği Konservatuarı öğretim görevlisi Dr. Serkan Çelik’in çalışması. İlk türkü Uşak/Banaz/ Ovacık köyünden, diğeri ise Manisa Selendi (1) Yağcı Köyü’nden…

KARLAR YAĞAR OVACIĞIN DAĞINA

Derleme tarihi 07.08.2008.
Uşak Banaz (2) Ovacık Köyünde Fehmi Kocaman’dan derlenmiştir.


Fehmi Kocaman

Türkü TRT repertuarında bulunmamaktadır.

Uşak Banaz Küçükler Köyü Muhtarı Murat Öz’ün vasıtasıyla Ovacık Köyü Muhtarı olan Osman Doğruer ile irtibata geçilmiştir. Köy muhtarı köyde geleneksel ezgileri söyleyen Fehmi Kocaman’la tanıştırmıştır. Kendisinden yörede çok söylenen ezgileri seslendirmesini istedik. Oda ilk aklına gelen yaşanmış bir hikâyesi olan “Karlar yağar ovacığın dağına” adlı türküyü söylemiştir. Önce Fehmi Kocaman’a (3) hikâyesini anlattırdık. Köyde Fadime adında küçük bir kızın mandaların otladığı çayırda hayvanların kendi aralarındaki kavgasında arada kalarak yaşamını yitirmesinin üzerine yakılan bir türkü olduğunu öğrendik. 50–60 yıllık bir geçmişi olan bu ezginin cenaze töreninde türkü yakıcıları tarafından ağıt olarak söylendikten sora kulaktan kulağa yayıldığını ve o yörede söylendiğini öğrendik. Fehmi Kocamanda bu türküyü anneannesinden öğrenmiştir.

Ovacık köyü muhtarlık binasında kamera, fotoğraf ve ses kaydı ile derleme yapılmıştır. Yöredeki türküler incelendiğinde çoğunlukla hüseyni dizisinde olduğu görülmektedir..Bu türküde Hüseyni dizisindedir. Türkü 4 zamanlı ana usulde ve orta hızda söylenmektedir. Solo olarak seslendirmiştir. Herhangi bir enstrüman kullanılmamıştır.

Karlar da yağar ovacığın dağına
Kargalar iner Fadime de kızın kanına
Ali’me gelin tavada yağlar kavurur
Üç tanede dombay Fadime de kızı çevirir
Varın söylen Şakiroğlunan Yörükoğluna
Üç tane dombay Fadime de kızın canına kıydılar

Türkünün sözlerinden anlaşılacağı gibi olaya sebebiyet veren yöresel olarak (4) Dombay denilen mandaların sahiplerinin de isimleri geçmektedir.

AŞAĞIDAN GELİYOR YEMENİ

Derleme tarihi 28.10.2008
Manisa Selendi (5) Yağcı Köyünde (6) Döndü Aktaş’dan derlenmiştir.


Döndü Aktaş

Türkü TRT repertuarında bulunmamaktadır.

28.10.2008 tarihinde Emrah Öz’le (7) birlikte sabah kula güzergâhından yağcı köyüne gidildi. Emrah Öz’ün birinci dereceden akrabası olduğu için onun aracılığıyla türkünün kaynak kişisi olan Döndü Aktaş’a ulaşıldı. Döndü Aktaş’ın evine vardık. Derlemeyi evinde kamera, fotoğraf ve ses kaydı kullanılarak yaptık. Bu türküyü nerden duyduğu soruldu: bu türkünün yörede oynanan bir kadın oyun havası olduğu kendisinden öğrenildi. Bu türkü kaynak kişinin bulunduğu yöre çevresinde çok çalınıp söylenen anonim bir ezgi olduğu anlaşıldı. Fakat gidişimize kadar bu türküyü derleyen kimsenin olmadığını anlattılar. Yöredeki düğün törenlerinde kadınlar kendi aralarında yaptıkları eğlencede hep beraber ortaya çıkıp söyleyip oynadıkları çok bilinen bir türkü. Oyunda oyuncular kaşıklarıyla ritim tutup oynarlar. Oyun oynarken de def çalınır türkü söylenir. Sadece def dedikleri zilli, hayvan derisinden gerili elle tutarak çalınan çalgı eşliğinde söylenmektedir. Bu türkü söylendiğinde evlenecek kişiyi mutlaka oynamaya kaldırırlar. Döndü Aktaş’ta o yörenin geleneğini sürdüren yıllardır bu gecelerde çalıp söyleyen çok tanınmış bir kaynak kişidir. Kaynak kişi türküyü büyüklerinden duyduğunu ve onlardan öğrendiğini söyleyerek bize aktarmıştır. Buda kulaktan kulağa halen birçok ezginin var olduğunun kanıtıdır. Döndü Aktaş orda doğmuş, büyümüş, evlenmiş o yöre geleneklerini çok iyi bilen birisidir. Geçimini hayvancılıkla sağlayan Yörük ailelerinden birisine mensuptur.1940 yılları sonrasında yerleşik hayata geçmişlerdir. Kullandığı sazı kendisi yapmıştır. Hem çalıp hem söyleme kabiliyetine sahip birisidir. Ezgi 9/8 yöresel ritmiyle (2+2+2+3) yürük çalınan bir türküdür. Türkü Hüseyni dizisindedir.


__________________________________________
*Ege Üniversitesi Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı Öğr.Gör.

1 Selendi Yağcı köyü arası 18 km. dir.
2 Ovacık Köyü Banaza 25 km. dir.
3 Kaynak kişi 71 yaşında çiftçilik yapan yörede tanınan ve sevilen bir kişidir
4 Dombay: Yörede Büyükbaş hayvanlara verilen isimdir.
5 Selendi Yağcı köyü arası 18 km. dir.
6 Kaynak kişi 68 yaşında yörede tanınan ve sevilen bir kişidir.
7 E.Ü.D.T.M Konservatuvarında Öğretim Görevlisi.




Hoşgeldiniz