Osmanlı Müziği’nden Çağdaş Müziğe: “Müzikte Derin Zirve: İlhan Baran”… Yrd. Doç. Dr. Seyit Yöre


Toplam Okunma: 6012 | En Son Okunma: 23.11.2024 - 10:46
Kategori: Kitaplar

Ülkemizde Çağdaş müziği ilk uygulayan ve yön verenler ilk üç kuşak bestecilerimizdir. Prof. İlhan Baran (1934) Türkiye’nin üçüncü kuşak çağdaş müzik bestecilerinden ve öğretmenlerin- dendir. Ancak İlhan Baran’ın kendisini yakından tanımayan- ların bilmediği çeşitli yönleri ve çalışmaları söz konusudur. Örneğin, Ankara Devlet Konservatuvarı’nda çağdaş müzik ve Jazz (Caz) müzik eğitimini açık dersleriyle resmî ve gayr-ı resmî olarak veren tek müzik insanımız olmuştur.

Özel hayatının gizliliği nedeniyle, kendisi hakkında çok sayıda efsane üretilmiş, bunların bazıları doğru bazıları ise yanlıştır. Özellikle Ankara dışında, eserlerinden dolayı Baran’ın besteciliği hakkında bilgisi olanlar, öğretmenliği hakkında bilgiye sahip değillerdir.

Bu yazıda, Baran’la çalışabilmiş ve kendisini yakından tanıyan bir müzik insanı olarak, Baran’la ve Şefik Kahramankaptan’ın Ayhan Baran: Bel Canto’nun Efsane Ustası adlı kitabından sonra yazdığı İlhan Baran’la ilgili ilk ve tek kitap olan Müzikte Derin Zirve: İlhan Baran (2010) adlı kitapla ilgili bilgiler verilmiştir.

Besteci olarak titizliğinden dolayı, az sayıda solo, koro ve oda müziği eseri olan Baran’ın bütün eserleri sürekli seslendirilir ve özellikle piyano eğitimi içerisinde O’nun bazı piyano eserlerine mutlaka yer verilir. Daha çok Anadolu halk müziği malzemelerini ve tınısını soyut bir şekilde Çağdaş müzik anlatımıyla verdiği eserlerinin stili nettir. Eserlerin incelikli bir çalışmayla bestelendiği açıkça görülür. İşte bundan dolayı, kendisini hiç öne çıkarmadan, her türlü eseriyle derin ve gizli bir noktadadır.

Herşeyimi Saygun’a borçluyum diyen Baran, besteci ve öğretmen olmanın dışında, öğretmeni Saygun gibi araştırmalar da yapar ve öğrencilerini de doğrudan ve dolaylı olarak araştırmaya yönlendirir, projeler önerir ve yönlendirmeleriyle de bunların ortaya çıkmasına yol açar. Baran’ın bu tavrında, Paris’te Ecole Normale de Musique’de aldığı disiplinin ve oradaki öğretmeni Henri Dutilleux’nun etkisi sezilir. Baran’ın öğrenciliğimde önerdiği ve benim hazırlayıp yeniden yayınladığım Saygun’un Yalan: Sanat Konuşmaları kitabı bu projelerden biridir.

Müzik dışında, önemli bir entellektüel olan Baran’ın, uzay bilimlerine ve fiziğe olan ilgisi de önemlidir. Bu bağlamda, National Geographic gibi her ay düzenli bir şekilde Fransızca veya İngilizce olarak okuduğu ve öğrencilerine de önerdiği birçok yayınla kendini geliştirmiştir. Örneğin, Friedrich Cramer’in Kaos ve Düzen adlı biyoloji kitabı ve Werner Heisenberg’in Parça ve Bütün adlı fizik kitabı öğrencilerine önerdiği kitaplardan sadece ikisidir ki, Baran, bir öğretmen olarak öğrencileriyle sadece okulda değil, okul dışında da zaman geçirip, derslerde sadece müzik değil, sinema, tiyatro, siyaset, güncel konulardaki görüşleriyle de öğrencilerinin bakış açısını geliştirir (Yöre, 2010).

Bunlar dışında, her aydının ve de müzikoloğun yapması gerektiği gibi, müziksel ve müzikle ilgili kavramların kökenlerine inerek, onların doğru bir şekilde değerlendirilmesini ve araştırılmasını sağlar. Araştırmacı yönünden dolayı, kendisi Hacettepe Üniversitesi Ankara Devlet Konservatuvarı Müzikoloji Bölümünün kurucusu olmuş ve özellikle Osmanlı’da müziğin derinlemesine araştırılması için Osmanlıca dersleri de koymuştur. Bu bağlamda, yazdığı ve Müzikte Derin Zirve: İlhan Baran kitabında yer alan “Türk Müzikolojisi Doğmalıdır” ve “Türk Müzikolojisini Önemi” adlı makalelerinde, Osmanlı ve Anadolu müziğinin araştırılmasına yönelik -etnomüzikoloji kavramı yerine- bir ‘ulusal müzikoloji’den bahseder. Ancak, Baran uluslararası bir bakış açısında olduğu için, burada bahsedilen “ulusal” kavramının “ulusalcı” gibi ideolojik bir kavramla karıştırılmaması gerekir. Bu ulusal müzikoloji çerçevesi içerisinde yer alan ve O’nun yıllardır önemle üzerinde durduğu, ve bu bağlamda ben dâhil birkaç öğrencisini yönlendirdiği, Ottoman Composers (Osmanlı’daki Avrupa Müziği Bestecileri) projesi de, besteci Mahir Cetiz’in tanıtımıyla yurt dışında ilgili ile karşılanmaktadır. Bu bakımdan kendisi bestekâr ve composer/besteci kavramlarının ayrımına dikkat çeker. Yâni, belirli bir geleneğe ait müzik yaratıcısı ile uluslararası boyuttaki müzik yaratıcısının etnomüzikolojik olarak irdelenebileceği bir vurgudur bu.

Aynı kitapta yer alan ve Rauf Yekta Bey’in görüşlerini inceleyip, Çağdaş müzikle de ilişkilendirdiği “Rauf Yekta’nın Öngörüleri” ve “Bir Dünya İnsanı” adlı makaleleri de, Rauf Yekta’nın müzikolojik bağlamda global bir bakış açısına sahip olduğunu vurgulayan çalışmalardır. Bunlar dışında, ne yazık ki, 21. Yüzyılda Türkiye’deki konservatuvarlarda/müzik bölümlerinde yeterince yer alamayan Çağdaş müziği anlattığı “Çağdaş Müzik Neden Karmaşık” gibi makaleleri de, bu konunun eğitimini alan ve alamayanları yönlendirecektir.

Baran’ın zor ulaşılan müzikoloji ve Çağdaş müzik makalelerinin hepsi, Müzikte Derin Zirve: İlhan Baran’da verilmiştir. Günümüzde yetişmekte olan, ancak, yeterince okumadıkları ve araştırma yapmadıkları gözlenen özellikle müzikoloji ve kompozisyon (bestecilik) öğrencilerinin/profesyonellerinin bu kitabı ve Baran’ın makalelerini okumaları önerilir.

Baran’ın hayatındaki evrelerin de örnek alınacağı Müzikte Derin Zirve: İlhan Baran kitabı, herhangi bir özgeçmiş olmayıp, Baran’la ilgili efsane haline gelen özel bilgileri de kapsar. Öğrencileri ve meslektaşlarının görüşleri ve O’nu tanıyanların anılarıyla örülmüş olan bu çalışmada, O’nun besteleri ile ilgili kendi düşünceleri de yer alır ki, bu da özellikle O’nun eserlerini seslendirecekler ve bestecilik öğrencileri için önemlidir. O’nun hayatı, çalışma düzeni, verdiği bilgiler ve O’nunla ilgili bilgiler okuyanları etkileyecek ve olumlu bir şekilde yönlendirecektir. Kitabın ekinde yer alan CD’de ise, Baran’ın şimdiye kadar bilinmeyen bazı eserlerinin kayıtı da vardır.
________________________________________

Kaynakça
Kahramankaptan, Şefik (2010). Müzikte Derin Zirve: İlhan Baran. Ankara: Sevda Cenap And Müzik Vakfı Yayınları.
Kahramankaptan, Şefik (2005). Ayhan Baran: Bel Canto’nun Efsane Ustası. Ankara: Sevda Cenap And Müzik Vakfı Yayınları.
Saygun, Ahmed Adnan (2009). Yalan: Sanat Konuşmaları. (Yay. Haz. Seyit Yöre). İstanbul: Bağlam Yayınları.
Yöre, Seyit (Ocak, 2010). Hocamız Prof. İlhan Baran. SCA Müzik Vakfı Aylık Müzik Dosyası (1), 9-10.




Hoşgeldiniz