CD Tanıtım ve Eleştirisi: Şevki Bey(1860-1891)… İlhâmi Gökçen


Toplam Okunma: 6425 | En Son Okunma: 21.11.2024 - 03:43
Kategori: Eleştiri/Kritik

Bu CD, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Güzel Sanatlar Müdürlüğünün yayımladığı 15 adetlik CD serisinden yedincisidir. Buradaki 2 CD’den birisinde, Bay Ahmet Özhan söylemekte, diğerinde ise aynı eserler “enstrümantal” olarak çalınmaktadırlar… İcra edilen programa (bir-ikisi hariç) daha önce defalarca kayıtları yapılmış eserlerin alındığı görülmektedir (dipnottaki daha önce yapılmış kayıtlar listesine bakınız). Yani fazla bir kazancımız olmamış. Kaynakların verdiği bilgiye göre, 265- 270 civarında eseri bulunan Şevki Bey’in hep aynı eserleri mi icra edilmelidir?.. Niçin daha önce yapılan kayıtlar göz önünde tutulmamıştır?..

CD Tanıtım ve Eleştirisi: ŞEVKİ BEY… Dr(tıp). İlhâmi Gökçen

Şevkî Bey (1860 - 1891)
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü, İstanbul Tarihî Türk Müziği Topluluğu.
Solist: Ahmet Özhan
Sesli Yayınlar: 7. Bestekârlarımız: 7. 2CD

Bu CD, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Güzel Sanatlar Müdürlüğünün yayımladığı 15 adetlik CD serisinden yedincisidir. Buradaki 2 CD’den birisinde, Bay Ahmet Özhan söylemekte, diğerinde ise aynı eserler “enstrümantal” olarak çalınmaktadırlar.

CD kapağına iliştirilmiş bir kitapçığın içeriği şöyledir:
1- Sunuş, Attila Koç, Kültür ve Turizm Bakanı. 2 sayfa
2- Önsöz, Bayram Bilge Tokel, Güzel Sanatlar Genel Müdürü, 2 sayfa.
3- Şevkî Bey hakkında bilgi. Bahri Güngördü tarafından. 2 sayfa. (Kaynaklar belirtilmemiş)
4- İstanbul Tarihî Türk Müziği Topluluğu hakkında bilgi. 1 sayfa.
5- Yönetmen M. İhsan Özer hakkında bilgi. 1 sayfa.
6- Solist Ahmet Özhan hakkında bilgi. 1 sayfa.
7- Saz Sanatçıları ve çalgılarının adları (1 ney, 1 Kemençe, 1 Kanun, 1 Baskemençe,
 1 Tanbur, 1 Daire). 1 sayfa.
8- Şevkî Bey CD’sinde icra edilen eserler. 1 sayfa.
9- İcra edilen eserlerin daha ayrıntılı bir listesi ve güfteleri. 7 sayfa.
 Güfteleri dışında icra edilen programı olduğu gibi aşağıya çıkardık:
 1- Kemençe Taksimi: Sertaç TEZEREN
 2- Uşşak Şarkı: Kimseler gelmez senin feryâd-ı ateş-bârına [“âteş barına” olarak da yazılmış]
 3- Uşşak Şarkı: Esîr-i zülfünüm ey yüzü mâhım
 4- Uşşak Şarkı: Hastasın zannım vefâ mahzûnusun
 5- Uşşak Şarkı: Dağlar dayanmaz enînine dil-i mahzûnumun
 6- Uşşak Şarkı: Gülzâra nazar kıldım vîrâne misâl olmuş [“virâne” olarak da yazılmış]
 7- Hüseynî Şarkı: Nedir bu hâletin ey meh cemâlim
 8- Beyâtî Şarkı: Emel-i meyl-i vefâ sende de var, bende de var
 9- Kanun Taksimi: Gökhan ÇAĞLI
 10- Hicazkâr Şarkı: Gönlümü dûçâr eden bu hâle hep
 11- Tanbur Taksimi: Özata AYAN
 12- Hüzzam Şarkı: Küşâde tâli’im hem bahtım uygun [“tâlliim” olarak da yazılmış]
 13- Bas Kemençe Taksimi:Günay UYSAL
 14- Hicaz Şarkı: Bağlanıp zülf-ü hezerân tâbına [“hezâran” olarak da yazılmış]
 15- Hicaz Şarkı: Bilmiyorum bana n’oldu
 16- Hicaz Şarkı: Af eyle suçum ey gül-i ter başıma kakma
  17- Hicaz Şarkı: Dil yâresini andıracak yâre bulunmaz

İcra edilen programa (bir ikisi hariç) daha önce defalarca kayıtları yapılmış eserlerin alındığı görülmektedir (dipnottaki daha önce yapılmış kayıtlar listesine bakınız). Yani fazla bir kazancımız olmamış. Kaynakların verdiği bilgiye göre, 265- 270 civarında eseri bulunan Şevki Bey’in hep aynı eserleri mi icra edilmelidir? Niçin daha önce yapılan kayıtlar göz önünde tutulmamıştır?

Bay Ahmet Özhan’ın bu CD’deki yorumu şöyle tanımlanabilir: Şevki Bey’in ezgileri temel alınmak üzere keyfe ve zevke (yahut zevksizliğe) göre serbest söyleyiş tarzı. Bu söyleyiş tarzının başlıca özellikleri de şunlardır:
Hepsi de çirkin ve gereksiz, yavaşlandırma veya hızlandırmalar, uzatma veya geciktirmeler, ses yükseltme ve alçaltmaları, bol bol ses titretmeleri, aşırı süslemeler, puandorglar, ölçünün dışına çıkmalar, vb… Ayrıca, uygunsuz yerde nefes almalar ve bu suretle yapılan bayımlar (senkoplar), kelimelerin vurgularını değiştirmeler, vb…

Bundan önceki bir yazımızda buna, “hastalıklı okuyuş” demiştik.

Acaba neden böyle marazî bir şekilde söylemektedir? Bizi hislendirmek, çoşturmak için midir? Başkalarını bilmem ama beni ne hislendirdi ve ne de çoşturdu. Bilakis, beni sinirlendirdi ve bir daha bu CD’yi dinlememe kararı verdirtti.

Kendisine “Devlet Sanatçısı” unvanı verilen bir kişinin geleneksel musikimize yaklaşımı böyle mi olmalıdır? Yahut acaba bir devlet sanatçısı olduğu için midir ki kendisinde geleneksel musikimizi böyle kendi keyfine göre söyleme yetkisini görmektedir?

Sonra, biyografisinde bunca değerli musikicilerden öğrenim gördüğü yazılan, yönetmen Bay İhsan Özer buna ne demiştir veya demektedir?

Neden bir de “enstrümantal” CD yapıldığı yine açıklanmamış. Yalnız bu defasında çalgısal bir CD yapımı için gerekli olan bir estetik yakalanmış gibi. Sesi daha çok duyulan ve çalgı topluluğunun başını çeken bir kemençe’nin, sanki bir solist gibi görev yapması ilginç olmuş.

Bu CD’de ritm abartılmamış, yani benim “tam-tamlı” dediğim türde değil. Tek bir ‘daire’nin olması isabetli olmuş.

Değerlendirme Ölçütleri:

Teknik kayıt: Genellikle iyi. Yalnız teknisyenlerin kanunun çıngıldıyan, şıngıldıyan sesine bir çare bulmaları gerektir. Acaba yankı efektinden dolayı mıdır?

Otantiklik: Vokal CD’de çok eksik. Enstrümantal CD iyi yapılmış.

Örneklik oluşturma: Şevki Bey eserlerinin nasıl icra edilmemesi gerektiğine örneklik olabilir!..* Devlet parası ile yapılan bir CD’ye böylesi yakışmaz!

Eser seçimi: Hemen hemen hepsi de daha önce kayıtları yapılmış beylik eserler olduğundan dolayı iyi düşünülmemiş.

Genel zevk seviyesi: Vokal CD’de estetik seviye çok düşük. Enstrümantal CD’de iyi.

Sonuç: Kanımca bu CD’nin satışının durdurulması gerekir. Çünkü yozlaşmış ve bozuk bir söyleyişe örneklik etmektedir. Ayrıca, bu vokal CD’nin sorumluları hakkında da soruşturma başlatılmalıdır.
————————————————————————————————————
 * Burada konu ile ilgili fakat kişisel bir anımı anlatmam ümit ederim hoş görülür. Toronto, Kanada’da, 1987 yılındanberi devam eden bir Klâsik Türk Musikisi Koro’muz bulunmaktadır. Toplumdan gelen istek üzerine kuruldu, bilenler bilmeyenlere öğretsin kabilinden. Bir kanuni arkadaşımla, bildiklerimizi öğretmek için bu topluluğu başlattık. Koro üyelerinin hiçbiri musiki öğrenimi görmemiş. Yalnız musiki yapma aşk ve istekleri var ve bu da bize yeter. Hocam Nevzad Atlığ’ın meşk usulü ile, şarkıları kendilerine söyleyip, çalarak (ben ney ile) öğretiyoruz. Arada bir de kulaklarında olsun diye, piyasa tarzı icra edilmiş (çünkü hele o zamanlar hiç başkası yoktu) kayıtlar dinletiyoruz. Dinletmeden önce kendilerine şöyle derdim:
“Arkadaşlar, bunu lütfen dinleyiniz, ezgisi kulaklarınızda olsun. Yalnız, sakın lütfen onlar gibi söylemeğe kalkışmayınız!” Sonra da, yarı şaka, yarı ciddi bir tarzda ilâve ederdim: “Yoksa korodan atarım ha!” Bu Şevki Bey CD’sini değil dinletmek, dinlemelerini bile yasak ederim!
———————————————————————————————————————————
Şevki Bey CD’isindeki şarkıların daha önce yapılmış kayıtları:
Not: Makam adları ve güftelerin yazımı kaynaklarda görüldüğü gibidir.

PLAK: Şevki Bey. Klâsik Türk Müziği Korosu. Şef: Nevzad Atlığ. Neva CL 50 004
 (Gülzâra nazar, Esir-î zülfünüm, Nedir bu haletin, Gönlümü duçar eden).
PLAK: Şevki Bey. Büyük Bestekârlar Serisi. Şef: Kemâl Gürses. Sayan LPFS 108
 (Gülzâre nazar, Dağlar dayanmaz, Esiri zülfünüm, Hastasın zannım).
PLAK: Kültür ve Turizm Bakanlığı, Devlet Klâsik Türk Müziği Korosu. Şef: Prof. Dr. Nevzad Atlığ . Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı 87.34. Ü 511.7 (Gülzâra nazar, Esîr-i zülfünüm, Emel-i meyl-i).
PLAK: Hicaz-Uşşak Faslı. Aras 21015 (Kimseler gelmez).
PLAK: Hüseyni-Karcığar Faslı. Aras 21022 (Nedir bu haletin).
PLAK: Fasıl: Hicaz-Beyatiaraban/Karcığar Köçekçeler. Şef: Kemal Gürses. Çoşkun Plak 610 (Affeyle suçum).
PLAK: Zeki Müren. Mücevher 1. Çoşkun Plak 636 (Kimseler gelmez).
PLAK: Fasıl: Mahur-Uşşak. Şef: Kemal Gürses. Egefon 3757 (Kimseler gelmez).
PLAK: Kürdili Hicazkar ve Hicazkar Faslı. Hazırlayan: Fevzi Atlıoğlu. Kent 108 (Gönlümü duçar).
PLAK: Hüseyni-Beyati Faslı. Kent 127 (Emeli meyli vefa).
PLAK: Hicaz Faslı-Hüseyni Faslı. Kervan Plakçılık (Nedir bu haletin).
PLAK: Hicazkâr Faslı. Yöneten: Kemal Gürses. Melodi S33-121 (Gönlümü duçar).
KASET: Şevki Bey. Büyük Besteler/Büyük Ustalar. Danışman ve Yönetmen: Bekir Sıdkı
 Sezgin; Solist Serap Mutlu Akbulut. Yapı Kredi 4/3 (Kimseler gelmez, Gülzâra nazar, Dağlar dayanmaz, Hastasın zannım, Nedir bu hâletin, Dil yâresini, Affeyle suçum, Bilmiyorum bana n’oldu).
CD: Klâsikler. 25. Yıl Gururla. Kültür Bakanlığı, İstanbul Devlet Klâsik Türk Müziği
 Korosu. Şef: Ender Ergün (Dil yâresini andıracak yâre bulunmaz).
CD: Geçmişten Günümüze Türk Müziği: Aşk ve Hüzün. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları (Küşade tal’im hem bahtım uygun).
CD: Kültür Bakanlığı, Ankara Devlet Türk Müziği Korosu. Şef: Uğur Bayrak (Küşade taliim).
CD: Fasıl: Hüzzâm, Kürdi’li Hicazkâr. Yöneten: Prof. Dr. Nevzad Atlığ (Küşâde tâliim).
CD: Hicaz-Hüzzam Faslı. Şef: Kemal Gürses. Mega Müzik KB93.Ü.963 006 (Küşâde talihim).
CD: Alâeddin Yavaşça’dan Seçmeler. TRT Müzik Dairesi Başkanlığı (Gülzâra nazar kıldım).
CD: Ziya Taşkent.TRT Müzik Dairesi Başkanlığı (Afveyle suçum ey gül-i ter başıma kakma)
CD: Lale-Nerkis Hanımlar. Kalan (Kimseler gelmez senin feryad-ı âteş bağrına).

Not: Yukarıya çıkarılan kayıtlar yalnızca benim koleksiyonumda bulunanlardan bazılarıdır. Şevki Bey eserlerinin herhalde daha başka kayıtları da vardır.

Not: Bu yazı daha önce şu kitapta yayınlandı: Dr. M. İlhami Gökçen. Türk Musikisine Katkılar. Ankara: Ürün Yayınları, 2008.




Hoşgeldiniz