Hayalî Ünver Oral: Karagöz’ü Yalnızca Ramazan’da Hatırlıyoruz…(*)


Toplam Okunma: 6034 | En Son Okunma: 20.11.2024 - 19:13
Kategori: Basından, Değerlerimiz, Din ve Müzik

Unesco yakın zaman önce Karagöz sanatının Türk kültürel mirası olduğunu tescillemişti(**). Görülen o ki Geleneksel Türk Tiyatrosu’nun önemli bir dalı olan gölge oyunu “Karagöz” günümüzde sadece Ramazan gecelerinin eğlencesi olarak karşımıza çıkıyor. Hayalî Ünver Oral şöyle diyor: “Yere atılan bir şeyi oradan geçen biri alır. Biz Karagöz’e sahip çıkmadık. Ancak Yunanistan’a giden eski Rumlar, orada Karagöz oynatmaya devam etti. Barlarda, gece kulüplerinde turistlere Karagöz’ü oynattılar. Biz ise modası geçti dedik… Milli Eğitim Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın konuyla ilgili hiçbir ciddi çalışma yapmıyor. İstanbul’da Türk Halk Tiyatrosu Merkezi kurulsaydı, Karagöz’le ilgili bütün çalışmalar yapılacaktı. Karagöz’ün arşivi, müzesi, bütün ilgili dokümanları olacaktı”…

Hayalî Ünver Oral : ”Karagöz yalnızca Ramazan ayında hatırlanarak çıkmaza sokuluyor…Bugün insanlar televizyonda gördüğü, kitapta okuduğu Karagöz’ü, para kazanmak için, hiçbir eğitimden geçmeden oynatıyor. Artık kalite bulunmuyor, isteyen Karagöz perdesini kuruyor. Geleneksel Türk Tiyatromuz bu serbestliğin sonucunda komaya girdi. Hiç kimsenin de umurunda değil. Çünkü Türkiye’de tiyatro adamları da dahil, kimse öz tiyatromuzun ne olduğunu bilmiyor. Bizim gibi zengin ve eski tiyatro geleneği olan ülkede bir insan ‘ben tiyatro profesörüyüm, oyuncusuyum, yazarım’ deyip de kendi tiyatrosunu bilmiyorsa batı tiyatrosunda da yarımdır”

Eskiden Karagöz’e çıraklıkla girildiğini kaydeden Oral, kişinin yıllarca çıraklık yapması sonucunda kalfa olduğunu, özel bir törende peştemal kuşanan kalfanın, kendisine bir takım tasvir hediye eden ustasının elini öpmesinden sonra da ustalığa geçtiğini hatırlattı.

“Eğer Türk Halk Tiyatrosu Merkezi kurulmuş olsaydı, son ustalar gitmeden onların gayretleriyle bir şeyler olacaktı. Son ustalarla birlikte Geleneksel Türk Tiyatrosu bitiyor. Bundan sonra aslını, rengini, ruhunu kaybetmiş şekilde, bazı kişiler tarafından para için yapılan gösteriler olur. Doğaçlama olduğu için kitaptan öğrenilmesi mümkün değil. Devlet kuruluşları sahip çıkmış olsalardı, gelenek tiyatromuz bugün başı boş olup komaya girmeyecekti. Bu sanatçıların sahipsiz bırakılmasından, sanatın küçük görülmesinden oldu. Bu hala devam ediyor. Onun için hiçbir yerden yardım görmeden 50 yıldır çalışıyorum.”

Oral, Yunanistan’ın Karagöz’e sahip çıkması konusunda:

”Yere atılan bir şeyi oradan geçen biri alır. Biz Karagöz’e sahip çıkmadık. Ancak Yunanistan’a giden eski Rumlar, orada Karagöz oynatmaya devam etti. Barlarda, gece kulüplerinde turistlere Karagöz’ü oynattılar. Biz ise modası geçti dedik. Bir bayan tiyatro profesörü, gösteriden sonra bana Avrupalılar ne yapsın dedi. Biz sevmediğimiz için yabancıların da sevmediğini sanıyoruz, halbuki seviyorlar. Avrupa’da kuklacılık fakülteleri var, Karagöz ders olarak okutuluyor. Çocuklara ilköğretimde kuklacılık çalışması yaptırılıyor”

”Danimarkalı öğrenci, tezi için önce Yunanistan’a gittiğini ve Karagöz’le ilgili birçok dokümanla karşılaştığını, Türkiye’de daha fazlasını bulacağı ümidiyle oradan yalnızca broşür alarak İstanbul’a geldiğini belirtti. Ancak ülkemizde Karagöz’le ilgili bir çalışma bulamamış, benim bir kitabımla karşılaşması üzerine bana bir mektup yazmıştı. Ben de kaldığı yere giderek kendisini buldum, çok üzgündü”

1991 yılında dönemin Milli Eğitim Bakanına, Milli eğitim müfredatında Karagöz’ün yer alması için proje sunmasının ardından Türkçe Edebiyat dersi kitaplarında işlendiğini belirten Oral, bazı okullarda kutulardan sahne yapılıp Karagöz’ün oynatıldığını, ancak gerisinin gelmediğini belirtiyor. Oral, okullardaki tiyatro kollarının bu konuda yetişmek isteyen öğrencilerle bir çalışma yapması gerektiğini kaydetti.

”Çocukluğumda radyoda dinlediğim Karagöz’ü seslendiren Hayalî Küçük Ali, Karagöz’ü bana ve Türkiye’ye sevdirdi. Bir dergide Karagöz ve Hacivat’ın resmini görmüştüm, onları kartona çizdim, boyadım, kestim ve sopalar taktım. Bir de kutudan perde kağıt yapıştırdım. Kardeşimi de zorla karşıma oturtup ona zorla oynattım. Daha sonra 1961 yılında İstanbul’da ”Karagöz’cüler Kuklacılar Derneği” gazeteye kurs açtığı ilanı verdi. O ilan, benim için kurtuluş oldu. Birçok arkadaşla birlikte kursa katılarak, ilk defa gerçek Karagöz Hacivat sopalarını elimize aldık. Geleneksel Türk Tiyatrosu’nun tamamını öğrenmeye çalıştım. Gösteriye emekli olunca başladım. 1983 yılında boş günlerimde Karagöz yapmaya çalıştım. Daha sonra deriden yapmayıp plastikten yaptım, boylarını büyüttüm.”

“DÜNYANIN İLK KARİKATÜRÜ KARAGÖZ”
Karagöz resimlerinin dünyanın ilk karikatürü kabul edildiğini vurgulayan Oral, günümüzde Geleneksel Türk Tiyatrosunu ve Karagöz’ü iyi bilmeyenlerin yanlış değerlendirmelerde bulunduğunu ifade etti.

”Karagöz’ün müstehcen söylentisi hem doğru, hem yanlış. Müstehcenlik gösteri yapanla ilgili bir şey, müstehcenlik Karagöz’de değil, Karagöz’ü oynatandadır. Geçmişte Galata Köprüsü altındaki kahvehanelere gelen gemiciler vardı. Gemicilerden para kazanmak isteyen, çoğunluğu gayrimüslim sanatçılar burada ve zengin evlerinde müstehcen gösteriler yapıyordu. İstanbul’a gelen yabancı seyyahlar bunları seyrediyor ve seyahatnamesine yazıyordu. Bunları okuyanlar da Karagöz müstehcen diye bahsediyor. Karagöz’de müstehcenlik yok, müstehcenlik yapana bağlıdır”

Oral Geleneksel Türk Tiyatrosu’nun hiçbir dalında yenilik yapılamayacağını, ancak gelişmelerin yapılabileceğini belirtiyor.

70 yakın kitabı kaleme aldığını belirten Ünver Oral, son ustalardan sonra Karagöz’ün yok olacağını, kendisiyle birlikte bilgilerin gitmemesi için gösteriden çok kitap yazımına ağırlık veriyor.

‘Dünya Kukla ve Gölge Oyunu Birliği’nin (UNIMA) Türkiye Milli Merkezi’nin kurucu üyesi olan Ünver Oral’ın eserleri arasında:

“Prenses ile Çoban”, “Karagöz Perde Gazelleri”, “Küçük Kuklacılar”, “Çocuklara Karagöz ve Kukla Şiirleri”, “Ah Şu İnsanlar”, “Kuklacı Kardeşler”, “Börekçi Güzeli”, “Karagöz Park Bekçisi”, “Kavuklu İş Buldu”, “Karanlığın Kolları”, “Karagöz ve Plastik Tekniği”, “İbişli Kukla Oyunlarımız”, “Meddah Kitabı”, “Kukla ve Kuklacılık”, “Karagöz Oyunları”, “Karagözname”, “Lorel-Hardi İstanbul’da”, “Öp Hacivat’ın Elini”, “Karagöz Belediye Başkanı” ve “Karagöz Amca” bulunuyor.
__________________________________________
(*) Takvim Gazetesi 10 Ağustos 2010 nüshasında yayınlanan “Karagöz’ü Yalnızca Ramazan’da Hatırlıyoruz…” yazısından derlenmiştir.,
Kaynak için bkz: http://www.takvim.com.tr/kultur_sanat/2010/08/10/karagozu_yalnizca_ramazanda_hatirliyoruz_567305638499

(**) Unesco Karagöz Türk kültürel Mirasıdır haberi için bkz:
http://www.musikidergisi.net/?p=1546




Hoşgeldiniz